WAT IS THEOSOFIE?
Theosofie is Goddelijke Wijsheid. Theos = Goddelijk en Sophia = Wijsheid. Het centrale idee is dit: binnen en achter de Kosmos, de Natuur en de Mens bevindt zich Goddelijke Wijsheid. Als we kijken naar de grootsheid en majesteit van het Universum en de voortreffelijke schoonheid en verfijning van de Natuur, voelen we de aanwezigheid van een onverklaarbaar Bewustzijn, Intelligentie en Energie. Wijze mannen van oude beschavingen, of het nu Indiërs, Chinezen, Egyptenaren of die van inheemse volkeren van voor de Moderne Tijd waren, aanbaden de Noumenale Natuur en niet een persoonlijke God. Goddelijkheid in de Natuur en de Mens wordt beter begrepen door de metafoor ‘De Spirituele Zon’, dan door het beeld van een antropomorfe Schepper. Het motto van de Moderne Theosofische Beweging is: “Er is geen religie hoger dan de Waarheid”.
Wetenschap van Spiritualiteit
Theosophia is de Wijsheid der Eeuwen. Ze draagt vele namen in vele tradities. De Gupta Vidya, de Sanatana Dharma, de Eeuwigdurende Filosofie, de Esoterische Traditie en de Wijsheid van de Mystici zijn slechts enkele voorbeelden van de namen die aan deze Wijsheids-traditie zijn gegeven. Oude volkeren beschouwden de verheffing van het menselijk bewustzijn als een wetenschap van spiritualiteit. In feite komt het hele concept van de wetenschappelijke methode, het proces van dupliceerbare experimenten en verificatie door het vergelijken van experimenten van anderen, uit oude spirituele tradities. Maar deze wetenschappelijke methode is ook te vinden bij de Pythagoreeërs en Platonisten van het Westen. De zoektocht om de oorsprong van iemands bewustzijn en wezen te ontdekken, de poging om de ingewikkelde cycli van de natuur te onderscheiden en de zoektocht om de ketens van oorzaak en gevolg te bepalen vormen allemaal een wetenschap van spiritualiteit.
Filosofie van Vervolmaakbaarheid
Een van de meest diepgaande theosofische ideeën die in de Oudgriekse traditie werden overgedragen, is het denkbeeld dat de mens de ‘microkosmos van de macrokosmos’ is. Het universum spiegelt zichzelf in zijn delen. In de wiskunde staat dit bekend als fractals, de weergave van het geheel in de delen. Nergens is dit treffender dan in de menselijke constitutie. Theosophia stelt dat de Kosmos, de Natuur en de Mens alle zevenvoudig zijn en dat elk van hen de ander weerspiegelt. Dit grootse denkbeeld leidt tot de inspirerende hypothese dat de mens een oneindig potentieel heeft. In plaats van misleide zondaars of geavanceerde dieren te zijn, zijn mensen eigenlijk zelfbewuste denkers (minds) en harten met het vermogen om hun eigen evolutie te sturen en te bepalen in de richting van verlichting. Het woord ‘mens’ zelf komt van het oude Sanskriet woord ‘Manas’ of Mind of Denker. Door de kracht van denken (mind) en hart wordt in de Wijsheidstraditie het vermogen tot oneindige vervolmaakbaarheid aangereikt. Individuen die hun besef van de innerlijke werking van de natuur verder hebben ontwikkeld, werden geëerd met namen als Adepten, Mahatma’s, Hiërofanten, Sjamanen en Grote Leraren, afhankelijk van de cultuur waar ze vandaan kwamen.
Religie van Solidariteit
Elke religieuze, filosofische of spirituele traditie van enig belang heeft gewezen op het sublieme idee dat al het leven Eén is. Alles op elk niveau is met elkaar verbonden. Er bestaat een essentiële Eenheid waarin geen enkel deel wordt weggelaten. De Boeddha onderwijst dat de fundamentele illusie die de mensheid kwelt afgescheidenheid is. Jezus roept de mensheid op om elkaar lief te hebben. Lao Tzu merkt op dat de wijze geen afzonderlijk zelf heeft, maar het Zelf van allen tot het zijne maakt. Theosofie beschouwt de realiteit van Menselijke Solidariteit als haar belangrijkste idee. Op een wezenlijk niveau zijn alle mannen en vrouwen broers en zussen. We zijn, ondanks alle bewijzen van het tegendeel, eigenlijk één familie zonder uitzonderingen. De Geheime Leer zet de “fundamentele identiteit van alle zielen met de Universele Alziel” uiteen. Vanwege dit kernidee dringen alle geloofwaardige Grote Leraren uit alle tijden en tradities aan op mededogen, liefde en respect voor de medemens. Maar dat niet alleen, ze dringen aan op dezelfde eerbied voor alles wat leeft en ademt. De mensheid staat niet los van of boven de natuur, maar maakt er een integraal deel van uit.
Wijsheid der Eeuwen
Er is niets nieuws aan Theosofie. Zij is zo oud als de mens zelf. De Grote Leraren en Wijzen van de mensheid, met name in het Oosten, hebben gewezen op oude beschavingen die aanzienlijk ouder zijn dan de grote Egyptische, Indiase of Chinese beschavingen uit een ver verleden. Een groot deel van H.P. Blavatsky’s Geheime Leer is gewijd aan het onthullen van de gemeenschappelijke inspanningen van een ‘Ouderdoctrine’, een verzameling ideeën zo je wilt, die in de oude wereld van generatie op generatie werd doorgegeven. Deze traditie kan worden ontdekt en geverifieerd. Die ideeën werden op verschillende manieren en in verschillende vormen uitgedrukt, maar in de kern zijn het identieke leerstellingen. Deze ideeën vormen een synthetisch geheel dat de Goddelijke Wijsheid omvat en via de Noumenale Natuur aan intuïtieve individuen wordt geopenbaard. Omdat kennis macht is, en voor de eigen bescherming van de mens, hebben deze ideeën hun esoterische en exoterische dimensies.
Oplossingen voor het heden
De stellingen van Grote Leraren zoals Jezus, Krishna, Boeddha, Plato, Mohammed en zovele anderen hebben universele en eeuwige betekenis. Goed begrepen Goddelijke Wijsheid richt zich op alle problemen waarmee de mensheid wordt geconfronteerd. Theosofie beweert het antwoord te hebben op elke hachelijke situatie, probleem, strijd of kwestie die de samenleving teistert en het individu kwelt. Deze oplossingen zitten verborgen in universele beginselen. Theosofie is geen wondermiddel voor gemakkelijke antwoorden en snelle oplossingen, maar wijst in plaats daarvan op fundamentele ideeën zoals karma en reïncarnatie om de ontberingen en onrechtvaardigheden van het menselijk leven te verklaren. Wanneer deze principes juist worden begrepen, zijn ze noodzakelijk voor de juiste toepassing van menselijke therapieën. Elk probleem heeft interne oorzaken en is verklaarbaar en met wijsheid kunnen nieuwe cycli in gang worden gezet die leiden tot spirituele groei en evenwicht.
Beschaving van de toekomst
Volgens de theosofie is de mensheid op een immense pelgrimstocht. De Theosofische Beweging heeft als een van haar belangrijkste activiteiten het zich voor ogen houden van en voortbouwen aan een zich steeds verder ontwikkelende en meer verlichte beschaving in de toekomst. De Bijbel zegt in een van zijn spreuken: “Zoals een mens denkt, zo zal hij zijn.” Om de beschaving van de toekomst te kunnen creëren, moeten we ons die eerst voorstellen. Bovendien zal de samenleving van de toekomst bestaan uit mensen die ernaar streven om mededogender, eerbiediger en wijzer te worden. De Oude Wijsheid is van oordeel dat elke inspanning in de juiste richting, hoe klein of nederig ook, vruchten zal afwerpen. Studenten van de Theosofie zoeken naar manieren om zaden van welwillendheid te zaaien die de generaties van de toekomst ten goede zullen komen.
Het zoeken naar waarheid
Het motto van de moderne theosofische beweging is “Er is geen religie hoger dan de Waarheid”. De liefde voor wijsheid (Philo+Sophia=filosofie) is gebaseerd op de zoektocht naar Waarheid. Theosophia is geen geloofssysteem. Het is eerder een kennissysteem en daarom heerst de Waarheid of Satya, het Sanskriet equivalent, of Veritas, het Latijnse equivalent, over alle. Waarheid staat boven formuleringen en kan niet worden ingekapseld of omvat. Elke uitdrukking ervan, hoe waarheidsgetrouw ook, is daarom onvolledig. “De Waarheid houdt van vragen” en daarom wordt in theosofische kringen de uitdaging van ideeën, het testen van denkbeelden, het in twijfel trekken van aannames niet alleen verwelkomd maar ook aangemoedigd. De zoeker wil de waarheid en niets dan de waarheid en verwelkomt alle ideeën en uitdagingen die zijn/haar begrip verduidelijken en verfijnen.
Zoektocht naar Verlichting
Een van de belangrijkste leerstellingen van de theosofie is de vervolmaakbaarheid van de mens. Mensen hebben een oneindig potentieel en zijn in wezen spiegels van het universum als een compleet geheel. Het opsplitsen en in hokjes verdelen van onze identiteit, een diep egocentrisme en materialisme blokkeren allemaal onze vooruitgang naar hogere niveaus van verlichting. Verlichting vertegenwoordigt mensen die hun denken (mind) en hun karakter zodanig hebben leren beheersen dat de onderlinge verbondenheid van al het leven, de ritmes en stromingen van de natuur en de diepere betekenis van gebeurtenissen allemaal buitengewoon duidelijk zijn. Deze zoektocht vertegenwoordigt de diepste hunkering van het menselijk hart. Vooruitgang boeken van incarnatie naar incarnatie, en onderweg anderen helpen, is het onderliggende doel van ons leven.
Vrijheid van Denken
“Niets is uiteindelijk heiliger dan de integriteit van ons eigen denken” herinnert Ralph Waldo Emerson ons. Theosofie gaat over onafhankelijke bevraging en onderzoek. Het nastreven van wijsheid vereist onafhankelijkheid van denken. Ieder mens moet in het reine komen met de wereld en het universum waarin hij leeft door zijn eigen ervaring, redenerend vermogen en intuïtie. Het is mogelijk om het oneens te zijn zonder onenigheid. Het onderzoeken van de ideeën van mensen die de dingen anders zien dan wijzelf, verruimt ons begrip en respecteert tegelijkertijd de vrijheid van denken die we voor onszelf koesteren. In de theosofie wordt niemand gevraagd wat dan ook te geloven, met de mogelijke uitzondering van universele broederschap.
Meditatie
“O Arjuna, besluit om een man van meditatie te worden.” Dit is een van de belangrijkste aansporingen van de Bhagavad Gita, Het Lied van de Heer, uit de Indiase traditie. Meditatie staat centraal in het spirituele leven en kan vele vormen aannemen, afhankelijk van het temperament van het individu. In wezen is het een naar binnen keren. In de grote zoektocht is het de poging om op te stijgen naar het Zelf binnenin. En in dat opzicht kan het worden beschouwd als een vorm van aanbidding en een heilige verplichting. Theosofie biedt geen enkele formule of wondermiddelen voor meditatie. De Yoga Soetra’s van Patanjali bieden veilige en gezonde richtlijnen voor de student, maar in wezen moet ieder individu zijn eigen experimenten uitvoeren, naar zijn hart luisteren en zijn eigen pad kiezen. Behalve de Bhagavad Gita is het toonaangevende boek De Stem van de Stilte van onschatbare waarde bij het ontwikkelen van het juiste motief en de filosofische basis voor meditatie. In feite bieden alle grote geschriften en heilige teksten van de mensheid een leidraad voor meditatie, of het nu ‘De Bergrede’, de Koran of de Tao Te Ching is.
ZELFSTUDIE
Zelfstudie is het streven om volledig eerlijk te zijn tegenover jezelf. Ieder mens is de kapitein van zijn of haar eigen schip. Maar dit vereist dat de ziel op pelgrimstocht zijn koers corrigeert wanneer dat nodig is. Theosofische studenten zien zelfstudie en meditatie als twee zijden van dezelfde medaille. Beide vereisen een perspectief voorbij het persoonlijke, een zekere kritische afstand. Als we afgescheidenheid en egoïsme, die op dit moment zo diepgeworteld zijn, willen oplossen, moeten we onze gedachten, handelingen en motieven evalueren zonder weg te laten wat onplezierig of ongemakkelijk is. Dit is een enorme uitdaging, maar wie heeft ooit gezegd dat het beheersen van de menselijke natuur gemakkelijk zou zijn? De theosofie brengt hulde aan allen die het nobele proces van zelfreiniging met oprechtheid en doorzettingsvermogen aangaan.
ALTRUïSME
Theosofie staat voor het ethische ideaal van altruïsme. De liefdevolle en zelfgekozen daad om het welzijn van anderen boven dat van jezelf te stellen is een uitdrukking van de Ultieme Eenheid van het Leven. Het menselijk leven is gevuld met voorbeelden van deze oprechte opoffering in de vorm van de relaties tussen ouder en kind, leraar en leerling. Maar om dit tot een ethisch ideaal te maken dat alle zelfzuchtige verlangens overstijgt, al onze relaties leidt, al onze keuzes bestuurt en wordt gemotiveerd door een diep gevoel van Eenheid, is de morele toestand van de Wijze, een waarnaar alle ware studenten van Theosofie streven.
ALOMTEGENWOORDIGE GODDELIJKHEID
In de mysteriescholen van oude culturen was het concept van God altijd abstract en nooit antropomorf. Het idee van God varieert van cultuur tot cultuur en misschien zelfs van individu tot individu. In feite waren de spirituele tradities van inheemse volkeren en oude culturen uitgesproken polytheïstisch. Het kernidee is dat het universum het thuis is van talloze intelligente en semi-intelligente wezens op metafysische gebieden, maar allemaal onder een gemeenschappelijk WET en van een gemeenschappelijke Bron. Deze metafysische krachten/intelligenties die de fysieke wereld doordringen, kregen vaak vormen en symbolen die verbonden waren met de Natuurlijke Wereld om ze toegankelijker te maken. Maar de diepere leer was dat het Goddelijke overal was, transcendentaal, universeel en alomtegenwoordig. Hieruit volgt dat of alles heilig of niets heilig is. Als al het leven een enkele Abstracte Bron heeft, is het logisch dat goddelijkheid alomtegenwoordig is.
DE WETTEN VAN KARMA EN REïNCARNATIE
Het universum is GEEN toevallige samenkomst van atomen zoals de materialistische wetenschap beweert. Het universum is een geordende Kosmos, zoals blijkt uit de duizelingwekkende organisatorische schoonheid van één enkel menselijk lichaam en zijn geordende 30-40 biljoen cellen. De wetten die het leven besturen zijn uiteindelijk cycli; cycli van oorzaak en gevolg, cycli van geboorte en dood, cycli van evolutie en involutie, een kosmische dans tussen Geest en Materie.
Karma is de onpersoonlijke wet van oorzaak en gevolg die de natuur beheerst. Het menselijke morele equivalent ervan wordt in de Bijbel uitgedrukt met de zin: “Zoals gij zaait, zo zult gij oogsten”. Reïncarnatie is de begeleidende leer van Karma die wijst op de immense pelgrimstocht van de ziel op haar reis naar Zelfrealisatie. De cyclus van leven en dood stopt nooit. Oorzaken die in het ene leven op de ene plaats in gang worden gezet, werken door in toekomstige gevolgen.
DE MENSELIJKE PELGRIMSTOCHT
Het doel van deze immense pelgrimstocht van de ziel is om te evolueren, te groeien, te leren en in toenemende mate mededogen en verbondenheid te verkrijgen met alles wat leeft. Als de mens de microkosmos van de macrokosmos is, zoals de oude Grieken verkondigden, dan is de menselijke pelgrimstocht niets minder dan het avontuur om alle mysteries van het leven te ontsluieren, misschien wel één voor één. Het is absurd te denken dat een zoektocht van deze omvang in één enkel leven kan worden volbracht. Daarom is reïncarnatie een centraal idee in de theosofie, het idee dat we van leven tot leven oogsten wat we zaaien, niet zozeer om te worden bestraft maar vooral om te leren. Het is belangrijk op te merken dat deze pelgrimstocht de hele mensheid omvat en nooit slechts een of andere groep. De oude boeddhistische opvatting van de Bodhisattva is een wezen dat niet rust voordat de hele mensheid is verlicht.
WIJSHEID VAN DE NATUUR
Theosofie kan ook worden omschreven als de Filosofie van de Natuur. Om nog preciezer te zijn: de Wijsheid van de Noumenale Natuur. De grote beschavingen uit het verleden hebben hun inspiratie uit de natuur gehaald. De cycli van zon en maan, de dierenriem, de migratiepatronen van vogels, en de onderlinge verbondenheid van het ecosysteem hebben de mens door de eeuwen heen geïnspireerd. De natuur heeft zowel een prachtig harmonieuze en mooie buitenkant als een buitengewoon wijze en samenhangende binnenkant. Alles wat een mens moet weten om een goed leven te leiden, kan worden gevonden door naar de natuur te luisteren, haar te observeren en haar te eerbiedigen. De natuur is de belichaming van het Goddelijke. De natuur heeft een sublieme intelligentie waarvan de mens deel uitmaakt.
MUZIEK DER SFEREN
Vanuit één gezichtspunt is de gemanifesteerde wereld een schijnbaar eindeloze reeks trillingen. Volgens de Theosofie is het universum verwant aan een kosmisch symfonieorkest. Geluid doordringt de hele Ruimte. Plato zei: “God gaat geometrisch te werk”, wat betekent dat er een sublieme wiskunde van geluid in het universum bestaat. Zij die de oren hebben om te horen en de faciliteiten om de verborgen patronen van de natuur waar te nemen, ervaren het allemaal als een soort muziek. De Muziek der Sferen is de dynamische harmonie van de natuur die niet alleen in de planeten is te vinden, maar in elke zandkorrel, elk atoom. Alle fenomenen in de natuurlijke wereld hebben een Sleutel, een Ritme en een Melodie. Dit verklaart waarom muziek de universele taal is.
ONEINDIG MENSELIJK POTENTIEEL
Ondanks al het bewijs van het tegendeel bevat de mens het potentieel voor oneindige groei in creativiteit, mededogen en wijsheid. De oude leer is dat de mens zevenvoudig is, wat bevestigt en betekent dat er vele niveaus en gebieden zijn voor ons wezen, inclusief de kosmos. Deze opklimmende hiërarchieën reiken helemaal tot aan de Grondslagen van het Leven. Als dit waar is, kan de reis door het leven worden gezien als een oneindige verkenning van dat potentieel, de belofte van de Menselijke Ziel. Deze stelling kan worden bewezen of ontkracht door onze eigen experimenten met ons eigen leven. Oefening baart kunst. De Bijbel verklaart: “Zoals een mens denkt, zo zal hij ook worden.” Als we ons kunnen voorstellen hoe we in wanhoop kunnen vervallen, dan is het omgekeerde evengoed waar: we kunnen ons ook voorstellen hoe we eruit kunnen geraken.
EENHEID VAN LEVEN
Theosofie onderwijst, als een van haar kernpunten, de fundamentele eenheid van al het leven. We zijn nauw verbonden in een goddelijk tapijt van onderling verbonden draden. De acties van de een hebben een effect op het leven van allen, universele eenheid en oorzakelijkheid. Er bestaat een broederschap tussen alle wezens in het ecosysteem. “Het ene Leven doordringt ALLES.” De mystieke ervaring van Eenheid is een glimp van dit overkoepelende principe. Het verschaft de metafysische basis die alle ethisch en moreel gedrag aanstuurt. Uiteindelijk kunnen we een ander geen kwaad berokkenen zonder onszelf kwaad te doen.
UNIVERSELE BROEDERSCHAP
Universele Broederschap, het idee dat elke man, vrouw en kind deel uitmaakt van één familie, is zowel een feit in de natuur als een ideaal om naar te streven in tijd en ruimte. We zijn allemaal met elkaar verbonden, of we dat nu accepteren of niet. We zijn allemaal kinderen van de aarde. De mensheid heeft bij wijze van spreken een goddelijke afstamming. Ons wezenlijk leven en bewustzijn moeten een gemeenschappelijke Bron hebben. Het gevoel van afgescheidenheid, een kwaal die egoïsme ontwikkelt, leidt tot lijden en vervreemding. Voor de totstandkoming van menselijke solidariteit moeten we ons valse gevoel van identiteit in naam en vorm overwinnen en ons gevoel van zelf in een transcendente Spirituele Bron onderbrengen. Niets van dit alles gebeurt van de ene op de andere dag. Zoals alles in de Natuur is de transformatie geleidelijk en subtiel in combinatie met inspanning in de juiste richting.
MEDEDOGEN
De voornaamste aansporing van alle Grote Leraren is liefde en mededogen voor alles en iedereen. Het doel van de theosofie is om mensen te helpen om vrouwen en mannen van geweldloosheid in hart en denken (mind) te worden. Mededogen was de belangrijkste leer van de Boeddha en liefde de belangrijkste leer van Jezus. Empathie en bezorgdheid voor anderen ontwikkelen, is nog een ander gebied van oneindig potentieel binnen de menselijke constitutie. Stap voor stap wijsheid verwerven, inspireert tot altruïstisch handelen, uitgevoerd met de juiste methoden en in de juiste geest.
